Өмірде дүниеге шектен шыға берілген адамдарға аса көңіл қоюға тұратын бір сұрақ бар. Адамдар дүниенің жылтырағы мен жұмсақтығына алданып, нәпсілеріне күш беретін заттарға деген махаббатта жүреді.
Осындай халдегі адамдар өлімді мүлде еске алмайды және де тіпті ол туралы сөз етпейді де. Егер өлімді олардың естеріне салатын болсаң, наразылық танытып, оған деген жеккөрініштері мен жиіркеніштерін білдіреді. Міне, Алла Тағала айтқан адамдар нағыз осылар:
«Oларға: “Расында сендер қашқан өлім; әрине ол, сендерге кездеседі. Сосын көместі, көрнеуді білуші Аллаға қайтарыласыңдар. Сонда сендерге істеген істеріңді түсіндіреді” де». («әл-Жұмға», 62/8).
Адамдар үш топқа бөлінеді: біріншілер – өздерін түелдей дүниеге арнаған адамдар, екіншілер – тәубе етіп ондай жайлы өмірден бас тартқандар болса, үшіншілер – дүниеден толықтай бас тартқан, арифтер.
Өздерін толықтай осы дүниеге арнаған жандар өлім дегенді мүлде еске алмайды. Тіпті оны ауыздарына алып, естеріне түсіргілеріде келмейді. Егер бір нәрсе өлімді естеріне түсірсе, өмірге деген махаббаттың себебінен дүниемен қоштасуыларына тура келетіні естеріне түсіп мұңайып қалады да, өлімді жамандай бастайды. Осындай жандар өлімді еске алған сайын Алла Тағаладан едәуір алыстай береді.
Тәубеге келген адам әдетте өлімді көп есіне алып, ол туралы жиі әңгіме қозғайды. Бұндай адамдардың жүректерінде Алладан қорқу сезімі туады да, олардың жүректері жұмсара түседі. Сондықтан да олар осы тұрғыдан тәубелерін ең көркем түрде жасауға әрекет етеді. Бұндай адамдар кей кездері өлімнен қорқады, бірақ бұл қорқыныш өздерінің тәубелері толық болмай қалғандықтан туындайды. Олар аяқ- асты келген ажалдан қорқады, сондықтан да қобалжып, мазасыздыққа салынады. Демек, олардың мазасыздықтары арғы жақтағы өмірлері азапқа айналмас үшін тәубе жасауға құлшынғандықтарынан болады. Сол себепті де олар өліммен аяқ-асты қауышқаннды қаламайды. Расында олар ақыретке қажетті азықтарын әлі де толық жинап болмағандар. Олар ажалды қаламағандықтан да кешірімге лайықталар болып саналады. Пайғамбарымыздың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) айтқан мына хадисі:
«Кімге Жаратушының алдында тұрған жағымсыз болып көрінсе, Алла Тағалаға да ол адамның Өзінің алдында тұрғанына разы болмайды» - оларға қатысты айтылған сөздер емес.
Дей тұрғанмен, бұл тәубе еткен адамдарда ажалға разылық білдірмеушілік сезімі болмайды. Олар Алламен жүздесуді де қаламайды емес әрі бұл мәселеде де оларда разы болмау сезімі жоқ. Олардың мазасыздық пен күдіктерінің жалғыз ғана себебі, Алланың алдында өздерінде үлкен мін бар деп санайтындығы және де өзінің кемшіліктері мен Алланың алдындағы міндеттерін атқармағандықтан Алламен жүздесе алмаймын деп ойлауы. Бұл топтағы адамдардың мазасыздығын сүйіктісімен жолығып, оның дидарын көруге дайындалып, алайда кездесу уақытын созып, кейінге қалдырып отырған адамның мысалына келеді. Бұл - Оны көруге әлі де дайын еместіктен болатын мазасыздың. Осы себепті бұл адамдар кезесуден және де сүйіктісіне қауышуды жек көретіндер қатарынан емес. Өйткені бұл адамдарда амалдың белгілері мен жігердің белгілері бар. Бұл белгілер олардың ақыретке дайындалып жатқандығын көрсетеді. Расында олардың бұдан өзге айналысатын ісі жоқ. Әйтпегенде олар бірінші топтағы адамдар секілді дүниеге алданып кетер еді.
Арифтер – Алланы танығандар. Мұндай адамдар үнемі, минут сайын ажал жайлы ойланады. Олар үшін өлім – сүйіктімен жүздесудің қас қағым сәті. Ғашық адам сүйктісімен жолғауға белгілеген сағатты ешқашанда есінен шығармасы анық. Ондай адам кездесуге қашанда даяр тұрады. «Ариф» әркезде де өлім кешігіп жатыр деп «Сүйіктіме қашан қауышамын?» деген оймен сол сәтті тағатсыздана күтеді. Ол кездесуге мейлінше ертерек барғысы келеді, өйткені ол мына бүлікке толы өмірден, бағынбайтын адамдардан құтылғысы келеді. Сондықтан да ол ажалды күтумен көзі талған адамға ұқсайды. Ол бойсұнбайтын, бүлікке толы жалғаннан ажал арқылы құтылып Әлемдердің Раббысы – Алланың көршісі болудың қамымен болады.
Мысалы, Мәртебелі Хузейфаның аңызы бойынша, ажал келген сәтте ол былай деген екен: «Сүйіктім жоқшылық пен мұқтаждықта отырған кезімде келіп жетті. Алайда оның келгеніне қуанбаған адам, бақытты сезіне алмайды. Менің Аллам! Егер маған ауруым сау болғанымнан хайырлы болса және де өмірден гөрі ажал хайырлы болса менің ажалымды жеңілдет, мен Сенімен қауышайын!».
Екінші топқа жататын, осындай халдегі және де жасаған амалдары үшін ұялған адам аяқасты өліп кетуден қорыққаны үшін кешірімге лайықты деп есептеледі. Үшінші адам да өлімге деген махаббаты мен ажалды қалағаны үшін кешірімге лайық болады. Арифтер мен тәубе еткен адамдарды басып озатындар – ол барлық істерін Аллаға тапсырғандар және де барлық үмітін тек Аллаға ғана артатындар. Ондай адамдар өздері үшін өлімді де, өмірді де қаламайды. Олар үшін ең бастысы – Алланың разылығын табатын нәрселерді қалау әрі Раббыларын разы қылатын нәрселерге жету. Бұл - қуаныш пен рахаттың таусылмас қайнары болған Аллаға деген махаббат пен Оған жақындықтың арқасында тағдыр мен Аллаға мойынсұну дәрежесіне жетіп, содан ләззат алатын тұлғалар. Бұл - олардың қол жеткізуге талпынған ең соңғы әрі ең басты нүктесі болып табылады.
Адам баласы үшін өлім жайлы көп еске алып, ол туралы әңгіме қозғауда пайда бар. Егер дүниеге шектен тыс берілген адам өлімді жиі еске алатын болса, ол өзінің дүниеге байланушылық қасиетінен арылуы мүмкін. Расында бұл өмірдің рахаттары ойымызға өлім келген сайын сөне береді. Өлім адам баласын дүниеге деген махаббаттан және олардан рахат алу ләззатынан айырады. Адамды уайымға бөлеп, мазасыздыққа ұшырататын, бұл өмірдің рахаттарының дәмін кетіріп, сағынышқа орайтын бұндай хал, ақырында адамның ағаттық жасауынан құтқарылуына себеп болуы мүмкін.
материал «Өлім және қабірдің мінәжат құпиялары» кітабынан алынды,
ummet.kz
