Біліп ал, негізінде Алла Тағала ең анық және белгілі Зат.

«Жаңа әліпби негізіндегі қазақ тілі емлесінің ережелері» «Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылы 26 қазандағы №569 Жарлығына сәйкес бекітілген жаңа әліпби бойынша әзірленді.

Елбасымыздың тікелей тапсырмасымен Сирия жерінде от басып, опық жеген 47 отандасымыздың Қазақстанға қайтарылғанын естігенде, елдігіміз еске түсіп, бір тебіреніп қалдық.

Ірі ғылыми оқиғалар, негізінен, астрономия, археология, биология және физика салаларында болған.

Мүнкәр мен Нәкир – қабірде адамдарды сұраққа алатын періштелердің аты. Бұл сөзді қазақшаға тәржімелесек, «белгісіз, тосын, бейтаныс, бөгде» деген мағыналарды білдіреді. Мүнкәр мен Нәкир қабірдегі адамға бұрын-соңды көрмеген, тіпті ойына да келмеген бейнеде келетіндіктен болса керек.

Кирамун Катибун – адамның оң және сол жағындағы амал дәптерін дайындайтын екі періштенің есімі. Құранда айтылғандай: «Оның оңына да солына да екі (сөздері мен амалдарын) байқаушы отырады»[1].

Бұлар аршты[1] көтеретін (қалай көтеретіні бізге беймәлім) періштелер. Хамәлат-ул Арш періштелерін үлкен төрт періштеден кейінгі Аллаға жақын періштелер деуге болады.

Әзірейіл періштенің міндеті – ажалы жеткен адамның жанын алу. Адам баласы бір періштенің күзетуімен бұл дүниеден келесі дүниеге аттанғандықтан, Құран мен хадистерде Әзірейіл періштеге «Мәләк-ул Мәут» (өлім періштесі) делінген.

Исрафил – хадистерде айтылатын төрт үлкен періштенің біреуі.[1] Оның негізгі міндеті қиямет қайым болатын кезде Алланың әмірімен «Сүр (сырнай) үрлеу».

Бұл періштенің аты Құранда бір аятта ғана айтылған: «Кім Аллаға, періштелеріне, елшілеріне сондай-ақ Жәбірейіл, Микаилға, дұшпан болса, әлбетте Алла кәпірлерге дұшпан».[1]

Бір аймақта жаңбыр жаумай, құрғақшылық қиындық туғыза бастаған еді.

Алаш ардақтысы, қазақтың қайталанбас дара тұлғасы Ә.Н.Бөкейханның отбасы, оның жары, балалары жайында оқырман көп біле бермейді. Ел арасында Әлихан кеш үйленген, оның жары өзге ұлт өкілінен деген түрлі әңгімелер өріп жүр. Оның қайсысы қауесет, қайсы шынайы екенін кім білсін?!

Біраз уақыт бұрын түсімде досымды көрдім.

Имам Бұхари кітабында мынадай риуаят бар. Сахаба Жабир бин Абдулла (р.а.) жеткізген хадис. Пайғамбар (с.ғ.с.) жұма күні ағаш (кей деректе құрма ағашы) жанында тұрып насихат айтатын.

Абай Хакімнің өз заманынан озып туғандығының тағы бір көрінісі естеліктерде қылаң береді. Ол болса - эстетикалық талғамы  жоғары жан болғаны. Маңайының артық-кемін түзеп отырмақтығының өзі бір бекзат қасиеті екен. Енді естелікке кезек берейік.

Имам ағзам Әбу Ханифаның бір маскүнем көршісі болыпты.

Қасиетті Құранда мынадай бір аят бар:

«Қадір» сүресі»

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (1) وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (2) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ (3) تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ (4) سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ (5)

Адам баласы ақыл-ойының аман болуы, тура жолдан адаспауы үшін әрдайым Аллаға мұқтаж. Қасиетті Құранның «Нас» сүресінің 4-аятында сондай аздырушылар жайында баяндалады. 

«Бір аят тәпсірі» айдарының алдығы санында «Бисмилла»-ның тәпсірі  басталған еді. Кезекті берілімде сіздердің назарларыңызға сол тәпсірдің жалғасын ұсынып отырмыз.

Ондаған ғасыр барысында дініміз бен салтымыз өзара біте қайнасып, астарласып ділімізге айналды.

Шежіре – даңғаза, даңғой, құр мақтаныштың құралы емес, өзіне сенімді, аяғын нық басатын, қайдан келіп, қайда бара жатқанын білетін ұрпақ тәрбиелеудің құралы. 

«Баталы құл арымас, батасыз құл жарымас» деген мәтелді, әдетте, көп қолданамыз.

Халқымыз ежелден дініне берік болды. Құдайға құлшылық ету жолдарын жақсы білді. Ғибадат рәсімдеріне ерекше көңіл аударып, құрметтеді.

Бата сұрау – байырғы қазақ халқынан бүгінгі күнімізге дейін еш үзіліссіз жалғасып келе жатқан дәстүр.

Мақал-мәтелдерді зерттеп қарағанымызда кейбір мақал-мәтелдердің хадистердегі ойлардан туындағанын көруге болады. Оларды хадистердегі ойдан туындаған деп кесіп айтуымыздың себебі – бұл мақал-мәтелдердің діни мотивтерді қамтуы және шариғат үкімдерімен үндесуі.

Құран мен хадистің тұнып тұрған ғылым екені жөңкілген жылдардың қатпарында қайта-қайта дәлелденіп келеді.

Құран – ғылымның аса үлкен энцпклопедиясы. Заман өткен сайын Құранның ғылыми қыры ашылып келеді. Төменде жердің айналу бағыты Құран аятының мәнісіне тоқталамыз.

Қазіргі замандағы геология ілімі таулардың жер үстіндегі бөлімінің көлеміндей жер астында да тегі барын тапқан.

Әлемге аты әйгілі «Мұхиттар» ғылым академиясының ғалымы океанолог Жак Ив Кусто ислам дініне өтті.

Таңертең аш қарынға бәсең дауыспен Құран оқу дене және рухтың саулығы жағынан өте пайдалы.

2000 жылдан кейін дүниеге келген «Z» ұрпағы сандық әлемде дүниеге келген нәсіл. Сәби кезінен мобилді технологияны қолданып, ғаламторды шарлап өскен олар бұл өмірді әртүрлі гаджеттерсіз тіпті елестете де алмайды.

Дінді кемеліне жеткізген әрі әлемге рақым ретінде жіберілген соңғы нәби Мұхаммедтің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) балаларға деген құрметі мен сүйіспеншілігі ерекше еді.

Ислам дінінде әйел затының жұмыс істеп немесе кәсіппен айналысып, табыс табуы рұқсат етілген амалдар. Үмметтің ұзын етекті жамағатына үлгі болар аналарымыздың арасында да кәсіппен айналысқандары болған.

Біреулер әйелді сұлулығына қарап таңдаса, енді біреулер оның байлығына қарай таңдайды.

Мәһір – әйел затының неке қияр алдында күйеуінен талап етуге құқылы шариғат белгілеген ақысы.

Ардақты пайғамбар (с.ғ.с.) жұбайларымен ерекше ілтипат және жылы сезіммен мәміле жасайтын.

Тарих қатпарында ұлты үшін басын бәйгеге тіккен арыстар аз болмаған. Олардың бірін танысақ, бірін тани бермейміз. Елі үшін аянбаған талай ердің артында қалған еңбегін саралар болсақ бір емес, бірнеше өмірге сыйғызарлықтай.

Аруағыңнан айналайын Құнанбай қажының Қарқаралыда мешіт, Меккеде Тәкие салдырғанын дүйім жұрт тегіс білсе керек. Бірақ, Құнекеңнің медресе салдырғанын біреу білсе, біреу білмес.

Имам Шафиғи шәкірті Юнус бин Абдағлә екеуі ғылыми бір мәселеде пікірталасқа барады. Екеуі де өз ұстанымдарын дәлелдемек болып біраз жерге дейін тартысады.

Жатқан жері бейіш болғыр Абай атамның іші толған кеніш, кеудесі кенен болғанын уақыт өткен сайын сезіне түсесің. Жіті назар салып, жиі үңілген кісі қоғамды мазалаған әр ненің жауабын тауып,  өз өміріне баһра алады екен.

Қантөгіс пен озбырлықтың ошағына айналған Сирия… Жалған ұрандар мен жалаң үміттердің, шариғатқа қайшы сенімнің құрбаны болған 47 отандасымыз елге қайтарылды.

Шаһкәрім Құдайбердіұлы атамыздың «Мұсылмандық шарты» кітабындағы «Жақсылық пен жамандық Алла Тағаланың тағдырынсыз болмайды деп нанбақ» деп аталатын бөлімін назарларыңызға ұсынамыз.

Белгілі анрополог К. Лоренц дәстүрден бас тарту сананың тұрақтылығы үшін, тіпті мұндай бас тарту толығымен ақталған болса да жоюшы залал әкеледі деп есептейді.

Ортағасырлық тарихтан бері кең-байтақ даламызда адамгершілік тәрбиеге бағытталған ислам діні қанат жая бастады.

Діни экстремизммен ойдағыдай күресу үшін ең алдымен оның келесідей әлеуметтік алғышарттарын болдырмау керек:

«Террорист болып тумайды, террорист болып шығады» дейтін сөз санада сан сұрақ тудырады.

Астана қаласы әкімдігінің Дін проблемаларын зерттеу орталығының КММ басшысы Долиев Жапал Әмзебекұлымен орталықтың жұмысы жайында сұхбат.

Серікбай қажы ОРАЗ,

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти

«Ғылым мен дін бірге бар»

«Ел болам десең бесігіңді түзе» деген есті сөзді ту көтерген абыз даланың талай тәжірибесі тірілмей келеді. «Отан отбасынан басталарын» ескерсек, «өзі үйде қылығы ғаламторда» болған бүгінгі қоғамның бір ғана бала тәрбиесі туралы айтар сөз де, қаузалар ой да аз болмауға тиіс екенін күн санап кезініп келеміз... Сөз тізгінін «Нұр Астана» мешітінің наиб имамы Руслан Байзақовқа ұсынып көрдік.

Бүгінгі таңда діни білімнің жоқтығынан зардап шеккен азаматтар арамызда жүр. Кейбірі адасып шетел асып жатқанын ақпарат құралдары арқылы естіп-біліп жүрміз. Демек, діни білім беру саласының да қоғамдағы өзектілігі артып келеді деген сөз. Осы саланың қыр-сыры мен маңызы жайында «Нұр Астана» мешітінің наиб имамы Нариман Исеновпен сұхбаттасқан едік.