Егер ислам сеніміне назар аударатын болсақ, оның ауқымы барлық адамзатты қамтитындығын байқауға болады. Сонымен бірге ислам ақидасынан түсінетініміз, жер бетінде ислам дінінен өзге басқа сенімді ұстанып, басқа шариғатты қолданып, басқа саясаттағы бағыттардың бар екендігін аңғартады.

Адам баласы әлсіз жаратылыс болғандықтан, кейде өмірдің негізгі мақсаттарын ұмытып, болмашы нәрселерге бола, үлкен нығметтерден, өткінші дүние үшін мәңгілік сыйлықтан алыстап қалып жататыны мәлім.

Алла Тағаланың адам баласына беретін нығметтерінің көптегі соншалық, кейде пенде оны ұмытып, немесе ескермей кетеді.

«Ұлық болсаң, кішік бол», «Жемісті ағаш иіліп тұрады» деген мақалдардан халық санасындағы асыл қасиеттің тозбас бағасы мен мызғымас орнын бағамдауға болады. Мұнда айтылған ізгі құндылық – кішіпейілділік.

Өзге мұсылман бауырға қарата айтылған жақсы сөз, есесі айтушының өзіне тезірек жетеді. Жақсылықтың игі әсерін өзі бірінші көреді.

Адам өмірінде есте қалатын сәулелі сәттер мен ғибратты оқиғалар жиі кездеседі. Әр пенде сол оқиғадан ой түйеді, өмірлік сабақ алады. Елордамызда бес мүфтидің басқосуы осы жылдың есте қалған басты оқиғасы болды деп атар едім. Бұл – мүфтият тарихында қалған сәулелі сәт.

Алла Тағала Құранда:  «Түн мен күндізді, күн мен айды жаратқан бір Өзі. (Күн мен ай секілді аспан денелерінің) әрқайсысы өз бағытымен жүзіп жүр», – деп хабар береді (Әнбия» сүресі, 33-аят).

Алла Тағала былай деген: (Мұхаммед с.ғ.с) оларға дүние өмірінің мысалын бер: (Өмір) біз көктен жаудырған жауын сияқты. Ол арқылы жердің өсімдіктері бір-біріне араласып, құлпырады. Содан соң ол жел ұшырып әкететін құрғақ үгіндіге айналады. Сондай-ақ, Алла барлық нәрсеге үстем Күш иесі» (Кәһф» сүресі, 45-аят).

«Ниса» сүресінің 48-аятында: "Алла тағала Өзіне ортақ (серік) қосылуды жарылқамайды да, бұдан өзге қалаған кісісін жарылқайды. Сондай-ақ, кім Аллаға ортақ қосса, расында жала қойып, зор күнәлі болады",-деп әмір етілген. 

Ихсан – сүннет, әсіресе қазіргі әлемде өзекті мәселе болып табылады. Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) сүннеті туралы айтқан кезде, біз көбіне Пайғамбардың насихаты бүкіл өмірімізді қамтитынын ұмытып, ғибадатқа қатысты нұсқамаларды ғана түсінеміз: тамақтану ережелерінен бастап, басқалармен қарым-қатынасқа дейін.

Уаһһабилік идеология өкілдері өздерін «салафиміз» деп атағандықтан осы атпен таныла бастады. Салафилік идеологияны қолдаушылар Ислам әлемінің көптеген елдерінде белсенді жұмыс жасауда. Кеңес Үкіметі құлағаннан кейін Орта Азия елдеріне, соның ішінде қазақ жеріне тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдарда келе бастады. Салафилік идеология өкілдері елімізде алғашқы кезде қайырымдылық қорлар ашып, діни сауат ашу курстарын, араб тілін үйрететін оқу орындарын ашып, көптеген жастардың санасын улады.

«Мәзһаб» сөзі жол, бағыт, көзқарас деген мағынаны білдіреді. Шариғатта – арнайы тәсілдер, ережелер арқылы Құран мен сүннеттен шығарылған үкімдер мен көзқарастар негізінде қалыптасқан діни мектеп деген мағынада қолданылады.

Муслимнің сахих хадистер жинағында мынадай хадис бар: «Мұсылманның мұсылманға жасаған дұғасы қабыл болады. Мұсылман бауыры үшін тілек айтқанда, періштелер: «Әумин, Алла саған да бауырың үшін сұрағаныңды берсін» дейді екен.

Мұсылманда қиындықты дұрыс пайдалану арқылы игілікке жету мүмкіндігі бар!

Құдайдың бір құлы болған екен. Бір күні ол намазға тұрып «Фатиха» сүресін оқи бастайды. Бір кезде «Жалғыз Өзіңе ғана құлшылық етеміз» деген аятқа келгенде, ішінен «Өтірік айтасың! Сен Аллаға емес махлұқатқа ғибадат жасап жүрсің» деген сезім келіп қалады.

Бір күні мұхитқа жол тартқан бір кеме апатқа ұшырап, батып кетеді. Кемеден так қана бір адам аман қалады. Толқындар бұл адамды адам аяғы баспайтын бір кішкентай аралға шығарып тастайды. Адам бастапқы күндері өзін құтқаруы үшін Аллаға жалбарынып дұға етті және қандай да бір көмек болар деген үмітпен жоғарыға қараумен болды. Бірақ келіп-кеткен ешкім болмады.

Бір ақсақал ғұлама шәкірттерімен әңгіме барысында: «30 жыл бұрын «Әлхамдүлиллаһ» дегенім үшін 30 жыл бойы тәуба сұрап келемін» дейді.

Өмірің бір-ақ күн. Сондықтан сен бүгін туылып, бүгін өлетіндей өмір сүр, соған амал жаса. Сонда сен өткеннің уайым-қайғысы, келер күннің қорқынышты елестері арасында сүрінбейсің. Бар күш-жігеріңді, ынта-талабыңды бір-ақ күнге жұмса. Осы күнде шын ықыласпен намаз оқы, ойланып құран оқы, шын жүрекпен Алла Тағаланы еске ал, атқарар істеріңді дұрыс орында. Жабырқаған сәтте осы жазбаны оқы...

Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.у.) көлік тізгінін ұстаушылар мен жолаушыларға ортақ сүннет амалдар мен дұғаларды үмметіне өсиет еткен. 

Қасиетті Құран Кәрімде өміріңізді өзгертетін бір аят бар.

Қарыздан құтылу үшін Алладан көмек сұрайтын дұғалар:

Қасиетті Құран Кәрімде әр мұсылманға мотивация беретін 10 аят:

Қасиетті Құран Кәрімде келетін "әттеген-айларды" білесіз бе?

Дұға мұсылманның Жаратушысына толық бойсұнғандығын, Оған толық тәуелді екендігін білдіреді. Адамды кез-келген жағдайда Раббысын ғана еске алып, Одан ғана жәрдем тілеуге, Жаратушысымен жақын болуға тәрбиелейді. Ал, мына дұғаны айтқан адам өзін зияннан сақтайды:

Аттан құласа да, салттан құламаған қазақ халқы қашанда ата-бабаларының әдеп-ғұрпын, салт-дәстүрін ұстанып келеді. Бүгін біз сіздердің назарларыңызға халқымыз қасиетті санаған ұғымдарды ұсынамыз. Олар төмендегідей:

Құранда адамды: «Сыңғырлап тұрған кепкен балшықтан тиісті мүсінге келтіріп, адамды Біз топырақтан жараттық»1* («һижір» сүресі. 15:26), «Адамды Ол ұйыған қаннан жаратты»2* («Алақ» сүресі, 96:2), «Біз сендерді (Адам атаны) әуелі топырақтан жараттық. Оның нәсілін (рухтан) жыныстық тамшыдан, кесек еттен (құрап) жараттық. Біз мұны тектеріңді білу үшін айтып отырмыз»3* («Хаж» сүресі. 22:5).

Тектілік  хақында ұлт ойшылдарынан пайымдалған асыл сөздердің астарында терең ой, ғасырлық өмір тәжірибесі, генетикалық ілімге даналық көзқарас жатыр. Бұдан қан арқылы берілетін қасиетті еш нәрсемен алмастыру мүмкін емес екені анықтала түседі.

Жеті атаға дейін үйленбеу дәстүрі түркі тектес халықтардың ішінде тек қазақтарда ғана бар. Осы жайында бір аңыз әңгімеде:

Әр елдің мұсылмандары өздерінің дәстүрлеріне сай Ислам дінін ұстанып келеді. Себебі, Ислам шариғатқа қайшы келмейтін дәстүрлерді жоққа шығармайды, тіпті қолдап құптайды.

Пайғамбар (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Кiм Аллаға және Қиямет күнiне иман келтiрсе көршiсiн құрметтесiн. Кiм Аллаға және Қиямет күнiне иман келтiрген болса қонағын құрметтеп, оған тиiстi қонақжайлылығын көрсетсiн» деген. Сол кезде адамдар: «Я, Алланың Елшісі! Қонақжайлықтың мерзiмi қанша күн?»  деп сұрайды. Ол: «Бiр күн, бiр түн. Жалпы қонақжайлықтың мерзiмi үш күн. Одан артығы садақа болады. Әрi, Алла Тағалаға және Қиямет күнiне иман келтiрген адам жақсы сөз айтсын немесе үндемесiн», – деп жауап бердi». (Бұхари, Муслим)

ҰБТ алдында көптеген жастарымыз күні-түні емтихандарға дайындықпен өткізіп , сәтті нәтижеге үміт артып отырған кезде, мына мәселелерді  естен шығармауы ләзім: 

ҰБТ-ға бара жатқан оқушыға 10 кеңес:

Дін мен мәдениеттің шарықтауы сөзсіз шындыққа айналған қазіргі заманда, біз әртүрлі діндермен қарым-қатынасымызда диалог деп аталатын жаңа дәуір талабының басталғанына куә болып отырмыз.

Қазіргі уақытта цифрлік технологиялардың жылдан-жылға дамуына байланысты, цифрлік қоғам да белсенділігін арттырып, бір орында тұрған жоқ. Осы орайда еліміздегі мешіттерде қызмет етіп жүрген имамдар аудиториясының ауқымы мешіт жамағатынан бастап, ғаламтордағы сайттар мен әлеуметтік желілерге дейін едәуір кеңейді. Сонымен қатар ғаламтордағы имамдардың қызметіне аудитория тарапынан талаптар күшейіп, сұраныс артып келеді.

Ардақты Мұхаммед пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бірқатар хадистерінде сарымсақтың өте пайдалы екендігін, оны емге жарату керектігін білдірген: «Сарымсақ жеңдер, сонымен емделіңдер. Өйткені ол жетпіс түрлі ауруға ем»; «Сарымсақ немесе пияз жеген кісі  (иісі кеткенше мешіттерімізге жоламасын, үйінде отырсын)».

Әрбір әйел жақсы отана, адал жар, ең бастысы тамаша ана болғысы келеді. Бірақ күнделікті қарабайыр тірлікпен біз кез келген әйелді нағыз ана деген атқа лайық ететін қарапайым нәрселерді ұмыт қалдырып жатамыз.

Үй шаруасындағы әйел болу қиын ба? Жұмысқа барып келудің қажеті жоқ, ұйқыны қандырып, сүйікті істермен айналысуға болады деп ойлайсыз ба? Ендеше нәзік әйелдерге тапсырылған жұмыстың әсерін біліңіздер.

Білімді әйел күйеуінің қателігін бетіне басады, “Мен саған осылай болады деп айттым ғой”, “әне, менің айтқаным келді”, т.б деп реніш тудырады. Сөйтіп, ақырын-ақырын күйеуінің өз-өзіне деген сенімділігін, алға жылжуға, табысты болуға деген талпынысын құрта береді.

Өкінішке орай, біз бұл дүниеге беріліп, күнделікті күйбең тірліктен босай алмай жүреміз. Бұл бізді отбасымызға, туған-туыстарымызға көңіл бөлу мүмкіндігінен айырады. Тіпті кейде осынау бір шырғалаң шеңберден сытылып шығу мүмкін еместей болып кетеді, сондай-ақ, үнемі уақыттың жетіспеушілігі, үнемі шаршап жүруіміз де жақындарымызбен қарым-қатынас жасауда теріс ықпал етіп жатады.

Исламға дейінгі кезеңде өмір сүрген Үмамә деген ақылды әйел қызы Үнасты Кинда патшасы Хариспен үйлендіргенде, әлі күнге құны ескіре қоймаған мынадай өсиет айтқан екен:

Отбасының тұтастығын, шаңырақтың шайқалмауын қамтамасыз ету үшін әйел мен еркекке ортақ, бірігіп сақтауы тиіс құндылықтар бар. Бұл құндылықтар тиісті деңгейде сақталғанда ғана құрылған отау ордалы болмақ.

Сафа төбесінен ашықтан-ашық пайғамбарлығын  жариялап, жалпы халықты Исламға шақырған үндеуінен соң Мұхаммедке (с.ғ.с) құрайыш мүшріктері арасынан қарсылық білдіріп, қастандық ойлаушылар көбейді.

Изабель Эберхард (Isabelle Eberhardt) (1877-1904) – щвейцариялық ғалым, танымал жиһангез, жазушы. Ислам дінін қабылдап, шариғат шәлісін жамылған Изабель жастайынан қасиетті Құранды жатқа оқыған.

Бірінші орыс революциясының жемісі іспеттенген Ресей империясы Мемлекеттік думасының 1906 жылғы алғашқы шақырылымына Түркістан өлкесіндегі Сырдария облысынан депутаттар сайланбай қалды. Оған түрлі ахуал әсер етті.

Көктонды атаның шын есімі туралы ел ішінде екі түрлі пікір бар. Бірі – Имам Марқозы (Марғұзи, Мерғазы, Мәруази). Екіншісі – Баба Машин.

ХХ ғасырдың басында қазақ азаттық қозғалысы жаңаша тұтанып, империядағы революциялық қозғалыспен астаса, тез өрістеді. Оның бастауында діни қызметшілер тұрды. Солардың бірі әрі бірегейі Шәймерден Қосшығұлов еді. Оның азан шақырып қойылған есімі Шаһмардан болса керек, ел арасында құрметпен Шәйке молда деп аталады екен. Орыс дереккөздерінде Кощегулов (Кочегулов) Шаймардан түрінде таңбаланған. Шәймерденді кезінде Ақмола облысының сайлаушылары Ресей империясында революция толқынымен шаңырақ көтерген Мемлекеттік думаның алғашқы екі шақырылымына да депутат етіп сайлаған. Яғни ол қазақ қауымына танымал қоғам қайраткері болған-ды.

КСРО дипломатиясының негізін қалаушылардың бірі, 1928-1936 жылдардағы КСРО-ның Сауд Арабиясындағы өкілетті өкілі, қазақтың тұңғыш дипломаты Нәзір Төреқұловтың өмірі мен атқарған қызметі жайынан аз-кем баян етпекпіз.

Әһли сүннет сенімі бойынша сиқырдың (не дуаның) бар екендігі рас. Имам Бұхари мен имам Мүсілімнің сахих хадис топтамаларында пайғамбарымыз Мұхаммедке (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) де дұшпандарының сиқыр жасамақ болғаны айтылады. Тіпті дуалаушылардың көздеген арам пиғылы бос кетпей, аздап та болса Пайғамбарымызға сиқыр әсер еткен. Бірақ Құдайдың көмегімен артынша дуаның беті қайтқан. Белгілі бір хикметке сай Алла тағаланың рұқсат етуімен орын алған бұл оқиғадан шығатын қорытынды, сиқырдың растығы.

Жын – адам мен періштелер секілді Алла Тағаланың жаратылыстарының бірі. Жындар да адамдар секілді құлшылыққа, халалға бұйырылған, харамнан тосылған. Яғни, адамның да, жынның да шариғи мағынасы пендешілік жасау, өзінің құл екенін сезіну. Олар ақыл, кемшілік, күш сынды қасиеттерге, ақиқат пен өтірікті, жақсы мен жаманды таңдау еркіне ие болғанымен, адамдардан көп жағынан ерекшеленеді.

Тұмар тағу – шариғатта үлкен ережеге жатпайды. Құран аяттары, Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) айтқан дұғалар жазылған тұмарды тағуға болады.

Дастарханға арақ-шарап қойылған тойларға баруға болмайды. Өйткені Пайғамбарымыз (с.ғ.с): «Алла Тағалаға және ақырет күніне иман келтірген адам ішімдік қойылған дастарханға әсте отырушы болмасын» деп қатаң айтқан. Қазақ халқының «топырақты өлімнен, торқалы тойдан қалма» дейтіні бар.

Ғылым мен технологиядағы жылдам дамудың біздерге берген нығметтерінің бірі болып саналатын интернеттің еш шүбәсіз ең маңызды пайдаларының бірі ақпаратқа қол жеткізуде кездесетін кедергілерді жоюы.

Қазіргі таңда әлемде халықаралық қатынастардың көпполярлық жүйеде қалыптасуы, өзара іс-әрекеттердің ғаламдық және аймақтық деңгейде дамуы белсенді түрде жүргізілуде.

Мүфтияттың жамағатқа діни терең мәселелер бойынша пәтуа беруден кейінгі бірінші мақсаты – сауатты, рухани дүниесі бай қоғам қалыптастыруға зор үлес қосу. Бұл орайда Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының атқарып жатқан жұмыстарының ауқымды екенін байқаймыз. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлынан алған сұхбатта осы жұмыстардың маңызы жайында айтылады.

Назарларыңызға Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы Уағыз-насихат бөлімінің меңгерушісі Батыржан Мансұровпен сұхбатымызды ұсынып отырмыз.

ІХ республикалық «Құран Кәрімді жатқа және мәнерлеп оқу» байқауының Нұр-Сұлтан қаласы бойынша іріктеу кезеңінде жүлделі үшінші орынды иеленген Болат Кенебаевтың қарилығын әріптестерінің өзі жуырда білді. Ол – ҚМДБ Ғаламтор секторының техникалық қызметкері. Болат қаримен сәті түскен сұхбатымызды назарларыңызға ұсынып отырмыз.

Назарларыңызға ҚМДБ Ғұламалар кеңесінің мүшесі, Шариғат және пәтуа бөлімінің меңгерушісі, Республикалық ақпараттық-насихат тобының мүшесі, белгілі исламтанушы-ғалым Сансызбай Құрбанұлымен өткен сұхбатымызды ұсынып отырмыз.

Қазіргі таңда ел ішінде «Пандемия жағдайында қасиетті Құрбан айт мейрамы қалай аталып өтілмек, қаупі асқынып, қыспаққа алған індетке қарсы күреске халықты жұмылдыруда, жұртты пандемиядан сақтануға шақыруда Діни басқарма, діни қайраткерлер нендей жұмыстар атқаруда, сондай-ақ кейбір діни рәсімдерді тоқтатуға немесе оларға қатысатын адамдардың санын шектеуге қатысты қабылданып жатқан шешімдер Ислам талаптарына сай келе ме?» деген мазмұндағы сұрақтар жиі қойылуда.