Шамасы келген кісі өлген кісіге сауабы тисін деген мақсатта мал сойып, етін кедейлерге таратып, немесе етін пісіріп адамдарға ас берсе, онысы – сауап болады әрине.
Бірақ, Алла ризалығы үшін болса дағы, дәл қабір басына барып, мал сою – «мәкрүһ» саналған (харамға жақын). Себебі, Әбу Дәуіттің хадистер жинағында келтірілген бір риауятта Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Исламда – ғақр ету жоқ», - дейді. Ғақр деп – қабір басына барып, мал союды айтады. Демек, хадистегі «Исламда – ғақр ету жоқ» деген сөзді, қазақшаға: «Исламда – қабір басында мал сою деген нәрсе жоқ», - деп аударсақ болады.
Хадис ғұламасы Әбу Дәуіт осы хадисті келтіргеннен соң сөзін былай жалғастырады: «(Хадисті жеткізушілердің арасындағы) Абдурраззақ (есімді рауидің) айтуынша, бұрындары арабтар қабір басында сиыр немесе қой соятын (ғақр ететін)»[1].
(«Ғақр» сөзінің түпкі мағынасы – түйенің аяғын тіке тұрған күйі шабу (не кесу) дегенді білдірсе, кейіннен «құрбан шалу» әрекеті үшін қолданылып кетті, - дейді мамандар).
Деректерге сүйенсек, Ислам келмей тұрып, араб қоғамында өмірде жомарттығымен танылған кісінің қабірінің басына барып, құрбандыққа түйе шалынатын. Ондағы мақсат – тірі кезінде жомарттығымен танымал адам түйе сойып, елге ас берген болса, өлгеннен кейін құрмет ретінде қабірінің басында түйе сойылады. Етінен ит-құс жейтін болады. Осылайша, тірі кезіндегі ас беру әдеті, өлгеннен кейін де жалғасын таппақ.
Кейбір арабтар, бұл рәсімнің астарындағы пәлсәпаны былай деп те түсіндірген: Өлген кісінің артта қалған түйесін қабір басына апарып сойсақ, қиямет күні ол адам түйесіне мінген күйі тіріледі. Түйесі құрбандыққа шалынбаған жағдайда, мінер көлігі жоқ, о дүниеде жаяу болады[2]. Ислам келгеннен кейін, Пайғамбарымыз (с.а.у.) халық арасында әдетке айналған аталмыш рәсімді тоқтатты.
[1] Әбу Дәуіт, әс-сүнән. Китабуль Жәнаиз. №3220 хадис.
[2] Ъаунуль Маъбуд, Әбу Дәуід сүнәнінің шархы. №3220 хадис түсіндірмесі.
материал «Заман тудырған сұрақтар» кітабынан алынды,
ummet.kz
