«Әкеге қарап ұл өсер» дегеніндей Құнанбай әкенің барлық ісі балаларына үлгі болды. Қажының кіндігінен өзге ұрпақтарын айтпағанда Абай, Шәкәрім секілді ғұламалар дүниеге келді. Бұл екі дананың да тәрбиесінің бастау бұлағы осы Құнанбай қажыда жатыр.
Құнанбай немересі Шәкәрімге: «Мені екі ажалдан, екі айдаудан елім алып қалды. Елімнің сол еңбегін өтей алмай кеттім. Адал бол, Шәкәрім! Көпке жақпай, адал болмай, абырой-атақ алмайсың» деп өсиет еткен екен. Шәкәрімнің өзі де ата өсиетін: «Маған өз өмірінің түрлі жайттарын айтатын. Әсіресе, адалдық жағын баса үйрететін», - деп еске алады.
Ал Абайдың суреттеуінше Құнанбай артына өлмейтін атын қалдырған, жоқ-жітіктің қамқоршысы болған, олардың ешқайсысын алаламаған, ақылды, адал, әділ, ер еді. 1895 жылы ұлы Әбдірахман өмірден өткенде Абай жоқтау жыр жазыпты. Онда Құнанбай бейнесі былай суреттелген екен:
Арғы атасы қажы еді,
Бәйіштен тартқан шәрбатты.
Жарықтықтың өнері,
Айтуға тілді тербетті.
Адалдық, ақыл жасынан,
Қозғапты, тыныштық бермепті.
Мал түгіл жанға мырза еді,
Әр қиынға сермепті.
Мұңды, шерді, жоқ- жітік,
Аңсап алдын кернепті.
Бәрінің көңілін тындырып,
Біреуін ала көрмепті.
Әділ, мырза, ер болып,
Әлемге жайған өрнекті.
Тәубесін еске түсіріп,
Тентекті тиып, жерлепті.
Ол сыпатты қазақтан,
Дүниеге ешкім келмепті.
Өлмейтін атақ қалдырып,
Дүниеге көңіл бөлмепті.
Ерегіскен жауларын,
Кісен салып матапты.
Зекет жиып, егін сап,
Тойдырған ғаріп, жатақты.
Абай өлеңдерінің осы жолдарынан-ақ әке ісіне деген ерекше құрметті байқауға болады. Тек бұл емес, Ресей патшалығының қазақ жеріне ұйымдастырған экпедициясының мүшесі Адольф Янушкеевичтің де күнделігіне Құнанбай туралы жазғандарының мазмұны да осы Абай өлеңдерімен мағыналас. Янушкеевич күнделігіне: «Қарапайым қара халықтан шыққан Құнанбай жаратылыстан ақыл-парасат дарыған, керемет зерек, қара тілге шешен, байыпты, тыңғылықты кісі. Халқының қамын ойлайды. Оған жақсылық жасасам дейді. Елінің ежелгі жол-жобасына, Құранда жазылған шариғат жолына аса жүйрік. Ресей үкіметінің қырғыздар жөніндегі заң ережелеріне өте жетік, қара қылды қақ жарған әділ, адал азамат. Құнанбай халқының қамқоры. Оны жұрт пайғамбардай көреді. Сондықтан одан ақыл-кеңес алуға тіпті бір қиырдағы ауылдардан жас пен кәрі, бай мен кедей ағылып келіп жатады», - деген жазба қалдырған. Сонымен қатар, Құнанбайдың мінез-құлқы, атқарған еңбектері жөнінде, патша үкіметінің сыйлыққа ұсынғандығы жайында Санкт-Петербург, Мәскеу, Омбы мұрағаттарында деректер сақталған деседі.
материал «Тұлғалар өміріндегі Ислам» кітабынан алынды,
ummet.kz
