«Алаш зиялыларын» айтсақ та, «Қазақ» газеті десек те, ауызға Әлихан, Ахмет, Міржақыптың есімдері алдымен келеді. Өйткені осы үш азамат ХХ ғасыр басындағы көптеген игі істердің қасында тұр. Ал біз бүгін солардың арасынан «Оян қазақ!» деп ұрандатып, қалың ұйқыдағы халқын жалынды жырларымен, ойлы мақалаларымен оятпақ болған ақын, жазушы, журналист Міржақып Дулатұлы өміріндегі жұрт біле бермейтін тұстары туралы әңгімелемекпіз.
Сталинның Әмір Темірге қызығушылығы
Әмір Темір – астанасы Самарқан қаласы болған ірі мемлекеттің билеушісі, Орта Азияда 1370-1507 жылдары билік құрған тимуридтер династиясының негізін қалаушы болды. Жарты әлемге билік жүргізді, қиян-кескі соғыстар жасады, жер бетін қызыл қанға бояды.
Шариғаттың білгірі атанған Құнанбай
Абайдың әкесі Құнанбай дініне берік, дана кісі болған. «Абай жолында» сол кездегі саясаттың кесірінен дұрыс көрсетілмей қалған тағы бір ақиқат осы Құнанбай бейнесі. «Абай жолының» алғашқы томында Қодар мен Қамқаға тас атылып өлтіріліп, бала Абайдың өлтіруші топтың үстінен түсіп, ауырып қалатын тұсы бар еді ғой.
Аллаға құлшылық қылып, намаз оқып өткен Кенен Әзірбаев
Бала Кененнің молдадан сабақ алуы
Мәшһүр Жүсіп неліктен тақиясына үкі тағып жүрген?
Ақын, фольклоршы, ғалым, ағартушы, этнограф, шежіреші, публицист, дін ғұламасы Мәшһүр Жүсіп туралы сериялы мақала жазуға болар, шығармашылығы бірер зерттеу кітапқа арқау болар. Алайда біз бүгін осы бір тұлғаның қалыптасу жолы мен басындағы үкісінің құпиясына ғана тоқталмақпыз.
Құранды жиі оқитын көркем мінезді Мұстафа
Жан жары Мария Мұстафаның қанша қиыншылық көрсе де, шетте жүрсе де барлық ізгі қасиеттерді бойына сіңірген жан болғанын айтады. Тіпті саясаткерлерге тән қаталдық, қаттылық секілді мінездер Мұстафаға жат болыпты. Мария Шоқай: “Саясатшылардың арасында соғысты жақтайтындар да, бейбітшілікті жақтайтындар да бар.
Дарвин неліктен діни білім алды?
Дарвиннің ғылымға бет бұруына бала кезіндегі оқиғалардың әсер еткені анық. Роберт Дарвин ұлының өзі секілді дәрігер болғанын қалайды да, 1825 жылы оны Эдинбург университетіне оқуға жібереді.
Кәпірлерден Түркістанды қорғаған батырдың діндарлығы
Қазақтың соңғы ханы Кенесарының жанына еріп, тәуелсіздік жолында аяусыз күрескен батырлар көп еді. Олардың ішінде ерліктері ел аузында сақталып, тарихи жырларға қосылып отырған Ағыбай, Бұқарбай, Иман, Шәкір, Жауке, Төлебай, Жанайдар, Бұғыбай батырлар бар. Ал солардың арасында Кенесарының оң қолы, Наурызбай (Науан) батырға ақылшы болған, есімі ұранға айналған, шұбыртпалы руынан шыққан Ағыбай батырдың орны ерекше болатын.
Құранның алғашқы аяттарын иемденген Ленин
Лениннің өнімді жазғаны сондай, артында 55 том кітап қалған. Және оның ел арасына кеңінен тарап кеткен көптеген қанатты сөздері бар. Соның ішінде ең жиі айтылатыны мына жолдар болса керек:
Анадан кіндігі кесіліп, сүндеттеліп туған Әлихан
Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан – Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошыдан тарайтын төре тұқымы. Арғы атасы атақты – Сұлтан Барақ. Бабасы Бөкей – қазақтың соңғы хандарының бірі. Ал әкесі Нұрмұхамед ел ішіне сыйлы, қадірлі адамдардың бірі болыпты. Анасы Бекжан (Бегім) – тобықты, Құнанбаймен туысады.
Бауыржан Момышұлынан қалған бата
Бауыржан Момышұлының тұлға болып қалыптасу жолында шыққан тегінің, отбасында алған діни тәрбиенің үлкен рөлі бар екені естеліктерінен белгілі. Артында қалған өлеңдері мен баталары да соның дәлелі…