Қайтыс болған адамның артынан жоқтау айту дұрыс па?

Қайтыс болған адамның артынан жоқтау айтып жылау – барлық халықтарда бар ғұрыптардың бірі. Қазақ халқында да жоқтау айтдың өзіндік үлгілері қалыптасқан. Жоқтау ауыр қайғыға, қасіретке тап болған адамның шерін, мұңын тарқатып, басқа түскен қайғысын жеңілдетуге септесетін іс-шараның бірі. Ислам шариғаты жоқтау айтып жылауды жойып жіберген жоқ. Қайта керісінше, Алланың жазғанына, тағдырға сенген мұсылман пендесіне шариғат шеңберінен шықпай, шерін төгіп, көңілін босатуға рұқсат еткен.

Беташар дәстүрі бізге қажет дәстүр ме?

Адам баласы өзінен ұрпақ көріп, көбейіп, өсіп өніп, өрісін кеңейту үшін отау тігіп, шаңырақ көтереді. Бұл сонау Адам ата, Хауа анадан келе жатқан табиғи заңдылық. Әйгілі этнолинвист ғалым Әбдуәли Қайдар бұл турасында былай дейді: «Қазақ болмысында тым ерте замандардан бері (аналық дәуірден аталық дәуірге ауысып) келе жатқан бұл дәстүрдің сыртқа көрінісі мен рәсім-кәдесі өзгеріп, ауысып, жаңғырып, жаңаланып отырса да, түпкі мәні – өмірді жалғастыру үшін еркек пен әйелдің ресми түрде бас қосып, ерлі-зайыпты жұбай атануы, дүниеге ұрпақ келтіру».

Адамның жасына байланысты берілген атаулар

Халқымыз көнеден бері адам жасына байланысты түрлі атаулар берген. Отбасы тәрбиесінде және қоғам өмірінде сол жас ерекшеліктері бойынша аталып, ақыл-кеңес беріліп отырған.

Исламмен үндескен дәстүр: Жерлеу және қабір тұрғызу

Жұмыр басты пенденің өлімнен қашып құтылмайтыны белгілі. Жаратқан Алла әркінің тағдырына өлшеулі өмір жазған. Дінде сол үшін ажалдың жасы кәрісі, ертесі кеші болмайды деген қағида бар. Өлшеулі ғұмыр ішінде Алланың берген рызығы мен нығметін ішіп-жейтіні белгілі. Мәңгілік бір Аллаға жарасқан демекші, дүниедегі бес күндік қонақтық ғұмыр бітеді. О дүниеге аттанған сәтті естігенде бабаларымыз «дәм-тұзы таусылған, талқаны таусылған» деген сөзді жайдан жай айтпаған. Өйткені Құранда өлшеулі ризығы таусылмай ажалы келмейтіні айтылған.

Бала тәрбиесі: Бәсіре тарту ету салты

Қазақ халқының әрбір жасаған әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері мағыналы, мазмұнды әрі тәрбиелі.

Халық дәстүріндегі құдайы астар

Қазақ халқының дәстүрінде марқұмдарға арнап берілетін құдайы астардың бірнеше түрі бар. Мысалы, «үш күндігін беру», «жетісін беру», «қырқын беру», «жүзін беру», «жылын беру» және т.б. Яғни көңіл айтып келген кісіге дастархан жайып ас беру қазақ халқының қанына сіңіп, дәстүріне айналған.

Бала тәрбиесі: Шежіре тарқатудың мәні

«Шежіре» сөзі араб тілінде «бұтақ» немесе «ағаш» мағынасын  білдіреді.  Тарих  ғылымында  «шежіре» –  ұлттың  шығу  тегін  анықтайтын  дереккөз  ретінде қарастырылады. 

Исламмен үндескен дәстүр: «Жеті атасын білген ұл...»

Ислам діні адам баласының ұрпағы, оның ата-тегінің ауыспауы, ұрпақтардың шатаспауы сынды мәселеге өте қатал қараған. Ұрпақтың бақытты болуы, қоғамның бейбіт күн кешуі, адамдар арасындағы сүйіспеншілік пен құрметтің мол болуы дүниеге салиқалы ұрпақты келтірумен тікелей байланысты екені даусыз.

Дін мен дәстүр: Мәуліт мерекесін тойлау

«Мәуліт» араб тіліндегі «уәләдә» түбірінен туындаған сөз. Мағынасы «туылған жер, туылған уақыт, туған күн» дегенді білдіреді. Мұсылман жұртшылығы «мәуліт» сөзін Мұхаммед пайғамбардың (с.а.с.) туған күні ұғымында қолданады. Ал Ислам тарихшыларының басым көпшілігі Пайғамбарымыздың (с.а.с.) туылған күнінің 571 жыл Рабиул-әууәл айының дүйсенбі күніне (571 жыл сәуір айына) сәйкес келгенін айтады.

Қазақ дәстүрі: Ауызға түкірту

Қазақтың ауызға түкірту деген тағы бір жақсы дәстүрі бар. Ертеде елге аты әйгілі, жыршы-жырауларға, данышпан-ғұламаларға, айналасына пайдасы тиіп жүрген тұлғаларға сәбиін алып барып, аузына түкіртіп алу дәстүрі болған. Мұндағы мақсат балам сол кісідей елге сыйлы, пайдалы адам болса екен дегені.