Шариғат бойынша, мархұмның өтелмей қалған қарыздары артында қалдырған мұрасынан өтеледі. Қарыздары өтеліп болғаннан кейін, қалғаны мұрагерлерге таратылады.
Егер, артында қалдырған мұрасы болмаса, туған-туыстарына, бала-шағасына қарызын өтеу шарт емес. Дегенмен, жақындары өз қаражаттарынан қарызын өтеп жатса, құба-құп. Ол бір шетінен – сауап, екіншіден - мархұмды ондай үлкен жауапкершіліктен құтқарған болады.
Кей ғұламалар төмендегі хадиске сүйеніп, артында мал-дүние қалдырмаған мархұмның қарыздары «бәйтуль мәәлден», яғни мемлекеттік қазынадан өтеледі деген. Хадисте былай делінеді:
«Кімде-кім мойнында қарызы бола тұрып қайтыс болса және оны өтейтін еш нәрсе қалдырмаса, ол қарызды өтеу бізге міндет. Кім мал-дүние қалдырса, мұрагерлеріне тән»[1].
Осы орайда, мархұмның қарызын зекет ақшасынан өтеуге бола ма? - деген де сауал келіп жатады. Оған байланысты Ханафи ғалымдары "мархұмның қарызы зекеттен өтелмейді" деген[2]. Бұл – кей Ханбали ғалымдары мен Шафиғи ғалымдарының да тұжырымы. Мәлики мәзхабы ғалымдары болса "зекеттен өтеуге болады" дейді[3].
[1] Сахих Бухари.
[2] әл-Кәсәни: Бәдаиъу ас-Санаиъ.
[3] Мухтәсару Халил.
материал «Заман тудырған сұрақтар» кітабынан алынды,
ummet.kz
