Имам әл-Бұхари біздің жыл санауымыз бойынша, 810 жылы, шәууал айының 11-жұлдызында жұма күні дүниеге келген. Толық аты-жөні – Мұхаммед ибн Исмаил ибн Ибраһим ибн Мұғира ибн Бардизбаһ әл-Бұхари әл-Жуғфи. Лақап есімі - Әбу Абдуллаһ. Әкесінен ерте айырылған оған діни тәрбиені Бұхара мешіттерінің бірінде имам болған атасы береді. Сонымен қатар, әл-Бұхаридың анасы да өте тақуа, діндар жан болыпты.
Бала күнінде әл-Бұхаридың көзі көрмей, соқыр болып қалады. Сонда анасы күні-түні Құдайға жалбарынып, баласына жанарын қайтаруды сұрайды екен. Күндердің күнінде анасының түсіне Ибраһим пайғамбар (ғ.с.) кіріп: “Көп жалбарынуың себепті Алла балаңның көз жанарын қайтарды”, - деп аян береді. Міне, содан бері абзал ана Жаратушысына деген ризалықпен баласына тек діни білім үйрете береді.
Алла тағала әл-Бұхариге жастайынан зор қабілет берді, ол хадистерді тез-ақ жаттап алатын, есте сақтау қабілеті мықты болатын. Ал Құранды жатқа білгені айтпаса да белгілі. Онымен бірге білім алған Хамид ибн Исмаил осы қасиеті туралы: “Әл-Бұхари Басрада, ол кезде балаң жігіт шағы, бізбен бірге хадис білгірлері саналған әртүрлі ғұламалардың сұхбатына қатысып жүрді, бірақ ол еш нәрсені жазып алмайтын. Біраз күндерден кейін оған: “Сен бізбен бірге әртүрлі ғұламаларға барасың, бірақ еш нәрсе жазбайсың. Мұның себебі неде?” – дестік. Он алты күн өткен соң ол бізге: “Сендер тым көп сөйлеп, мазамды алдыңдар! Қане, не жазғандарыңды көрсетіңдерші”, - деді. Біз өзіміз жазған 15 мыңнан астам хадистерді ұсындық. Сонда ол оның бәрін жатқа айта бастады, тіпті біз оның айтқанына қарап қателерімізді түзеуге кірістік. Сосын ол: “Мені ғұламаларға уақытты босқа өткізіп, еріккеннен барып жүр деп ойлайсыңдар ма?” – деді. Содан кейін ешкімнің оны басып оза алмасына көзіміз жетті”, - деп еске алады.
Оның ерекше қабілетін, дарынын білетін Басра халқы әлі мұрты тебіндеп үлгермеген жас жігіттің соңынан қалмай хадис үйреніп, тіпті кейбірі жазып алып отырған екен.
Имам әл-Бұхаридың есте сақтау қабілетінің ерекшелігі туралы оқиғалар өте көп. Солардың бірінде, оның Самарқанда төрт жүздей мұқаддиспен кездескені туралы айтылады. Олар Шам мен Ирак аймағындағы хадистердің иснадтарын араластырып, бір хадистың иснадын басқа хадистың мәтініне тіркеп, әл-Бұхариға оқып бергенде, ол бәрін реттеп айтып шыққан екен. Ал олардың ешқайсысы әл-Бұхари келтірген иснадтар мен мәтіннен бірде-бір қателік таба алмаған. Осы секілді оқиғалар оның жүрген жерінде қайталана берген. Тағы бір деректерде, Имамның бір рет оқыған кітабын жатқа айтқаны да келтіріледі.
материал «Әлем таныған мұсылмандар» кітабынан алынды,
ummet.kz
