Алла Тағала Құран Кәрімде: «Аллаға құлшылық жасаңдар. Оған ешнәрсені ортақ қоспаңдар. Әке-шешеге, жақындарға, жетімдерге, міскіндерге, жақын көршіге, бөгде көршіге, жан жолдасқа, жолда қалғандарға және қол астындағыларға жақсылық жасаңдар» («Ниса» сүресі, 36-аят) деп бұйырады.
Ихсан сөзінің мағынасы – жақсылық жасау. Исламның бізден қалаған ихсаны – жасайтын жақсылықты ең әдемі түрде, ең жақсы һәм кемеліне жеткізе отырып жасау, ата-анаға, ағайын-туысқа, көршіге, дос-жаранға жасайтын жақсылықты еш міндетсінбей, ең жоғары деңгейде іске асыру. Бір сөзбен айтсақ, толық мұсылман жақсылықтың ең шыңында жүреді, ізгі ісімен үлгі болады.
Мұсылман – әдепті, тәртіпті, сыпайы, жылы жүзді жан. Ғұлама ибн Мүбәрак: «Барлық ілімдерді білетін адамның әдебінде кемшілік бар болса, онымен көріспегеніме өкінбеймін, мұны өзіме зиян деп білмеймін. Бірақ әдепті адаммен көрісе алмасам өкінемін» деген екен. Құстың қос қанаты секілді мұсылман баласына білім де, әдеп те әркез керек. Ислам діні қандай таза болса, мұны екі дүниемнің бақыты деп білген адам әдеп негізінде өмір сүреді. Дініне титтей де кір келтірмеу үшін өмірлік мақсатын ихсан ілімінің аясына топтастырады.
Абай атамыз осыны меңзеп, «толық адам» түсінігін кейінгілерге сөз етіп қалдырды. Мұсылман құлшылығын, күллі әрекетін, қарым-қатынасын, тіпті ғұмырын Жаратушысын разы етуге арнаған кезде ихсан ілімінің шыңына жете алатынын айтқан. Хәкім Абай атамыз: «Ендi бiлiңiздер, ей перзенттер! Құдай Тағаланың жолы деген Алла Тағаланың өзiндей ниһаятсыз (шексiз, өлшеусiз) болады. Оның ниһаятына ешкiм жетпейдi. Бiрақ сол жолға жүрудi өзiне шарт қылып кім қадам басты, ол таза мұсылман, толық адам делінеді» дейді.
Таза мұсылман, толық адамның негізгі шарты – Құдай Тағаланың шексіз жолында жүру, разылығын табу. Абай атамыздың меңзеген «таза мұсылман, толық адам» түсінігі осы ихсан ілімінен басталатынын байқаймыз. Себебі ихсан іліміне терең бойлап, әдеп, ар-ұяттан аттамаған мұсылман өзінің емес, ең алдымен ислам дінінің, туып-өскен жерінің абыройын биік қояды, кір келтірмейді. Отанға деген сүйіспеншілік, қызметке деген адалдық, ағайынға деген сыйластық, жаманшылықтан бой алыстатып, жақсыларға жақын жүрудің бәрі осы ихсан ілімінен екенін әркез естен шығармағанымыз абзал.
материал «Ихсан – рухани тәрбие негізі» кітабынан алынды,
ummet.kz
