Адамдағы ұят сезімі табиғи жаратылыстан ба?

Ұялу атты жақсы мінездің адамзат тарихындағы ерекшелігін былай жеткізген: «Адамзаттың ең алғашқы пайғамбарлықтан үйренген насихаты мынау: «Егер ұятың жоқ болса, қалағаныңды жаса!» Ғалымдар «Адамдағы ұят сезімі табиғи жаратылыстан ба, жоқ әлде кейіннен пайда бола ма?» деген мәселеге қатысты ибн Хажар: «Ұят – иманның бір бөлшегі» деген хадиске сілтеме жасай отырып былай дейді: «Егер «Ұят адам табиғатынан бар десе, ол қалайша иманның бір бөлшегі болады?» десең, жауабы былай: «Ұят, кейде табиғи жаратылыстан туындайды, кейде кейіннен қалау арқылы үйреніледі. Алайда шариғаттың талабына сай қолданылуы үшін үйренуге, мағлұматқа және ниетке мұқтаждығы бар. Осылайша ұяттың ниет пен қажыр-қайрат арқылы қолданылуы, Алланың әмірлеріне, сауапты істерге жөнелтуші және күнәлі істерден тыюшы болуы, оны иманның бір бөлшегі болдырады. Еш уақытта: «Ұят бар, шындықты айтуға немесе қайырлы іс жасауға кедергі болады» деп айтылмайды. Өйткені мұндай ұят түсінігі шариғатқа жатпайды».

Қуртуби: «Адамның кейіннен үйренген ұяты – иманның бір бөлшегі болған ұят. Адамнан күтілетін ұят та осы. Егер кімде табиғатынан ұят болса, ол кейіннен үйренген ұятқа жәрдемші болады. Сондай-ақ кейіннен үйренген ұят адам табиғатына сіңу арқылы табиғатына айналып кетуі де мүмкін. Расулалла (с.а.с.) бұл ұят түрінің екеуін де бойына жинаған: Табиғи ұятына қатысты «Ар-намысы пәк қыздан да қатты ұялатын» десе, үйренілген ұятына қатысты «Шың басында еді», – деген».

Әдет-ғұрыптық тұрғыда ұят саналатын кейбір ұятты мәселелер жайлы сұрақ сұрауды немесе түсіндірмесін беруді дініміз ұят санамайды. Алла елшісі (с.а.с.) қажет болған кезде ондай мәселелерге жауап бергенде мына аятты оқитын: «Алла ақиқатты ашып айтудан тартынбайды».

Сахабалар да Расулалладан (с.а.с.) үйренген бұл әдіс бойынша қажет болғанда Алла елшісінен (с.а.с.) кейде бір-бірлерінен ұятты мәселелер жайлы сұраудан тартынбайтын әрі жоғарыдағы аятты оқу арқылы білуі қажет болып тұрған мәселелерді сұрайтын. Олардың бұл әрекетін ешкім айыптамаған һәм мәселенің мән-жайы жабулы күйде қалмай анақ-қанығы ашылатын.

материал «Сүннет энциклопедиясы» кітабынан алынды,

ummet.kz