Сен де қонақкәде жасай отыр, деді маған «Ілияс» (С. Мұқанов). Үй иесінің қонағына қонақкәде айтыңыз деп өтініш жасауға хақы бар. Бұл «өлең айтыңыз, өнер көрсетіңіз» дегенді білдіреді. Қонақкәде – көңілді отырудың, үй иесінің, сонымен бірге қонақтың риясыз көңілін білдірудің бір белгісі.

Көңіл шай. Адам өмірінде қуанышты да, ренішті де жайлар бола береді. Қуанышты жағдайда көңіл білдіріп, құтты болсын айту бар.

Қазақтың ұлттық ұғымында жас саны мүшелден есептеледі. Халық даналығында осы қағида шын мәнінде тапқырлық санақ есебі екенін әркімдер, тіпті ғылымның өзі де мойындайды. Бұл тәсіл өткен жылдарды есептеуге де, адам жасын анықтауға да өте ыңғайлы әрі бірден-бір оңай есептік жүйе.

Қамшы – қазақ тұрмысы мен мәдениетіне бірнеше қызмет атқаратын қасиетті зат, құрал есебінде саналған. Мысалы, халқымыздың ұғымы мен әдетіне қамшы тастау (яғни, сөз сұрау), қамшы жұмсады (яғни, сабады, күш көрсетті), қамшы болды (яғни, әсер етті, себеп болды(жақсы мағынада) деген сөздер жиі кездеседі.

Дүниеге жаңа келген жас сәбидің өмірге деген құштарлығын, айналасына деген сүйіспеншілігін қалыптастыратын алғашқы қадам – ол ана жүрегін жарып шыққан «Бесік жыры». Иә, өнегелі сөздермен өрнектелген бесік жыры сәбидің жан дүниесіне рухани азық беріп, имандылықтың ұрығын жүрегіне себеді. Сондықтан да біздің ата-бабаларымыз сәбиін әнмен жұбатқан, әнмен оятқан десек, сол бесік жыры ауыздан-ауызға тарап, әр баланы жөргегінен-ақ батыр да батыл болуға тәрбиелеген. «Баланың бесігі – кең дүниенің есігі» деп бекер айтпаған данышпан Төле би бабамыз.

Қалжа – келінге арнап байланған қой. Баланы дүниеге әкелген ана өмірінде оның мәні зор. Қазақта босанған әйелге арнайы сойылған қойдың еті біткенше келінді жеке қалжалаған. «Жас босанған әйелдің тісі әлсіз болады, түсіп қалуы мүмкін» деп суық ас жегізбеген екен.

«Жиған тергеніңді тойда шаш» деп бабамыз айтып кеткендей, халқымыздың көптеген дәстүрлері тойға байланысты екен. Азды-кемді атап өткенімізбен ұмытылып бара жатқандары да баршылық. Оқып шығып ұнағанын таңдаңыз.

«Қыз айттырудың мұндай тәртібі Есім деген ханның бұйрығы бойынша орнаған көрінеді» (Ы.Алтынсарин).

 Әр ата-ана өз ұлының болашақ қалыңдығын ерте ойластырады, өзінің теңін іздейді. «Анасын көріп қызын ал» деген қағиданы қатаң ұстайды. Яғни, болашақ құдасын орынды жерден, жақсы кісілерден, аталы, іргелі ауылдан қарайды.

Құтты қонақ келсе, қорасындағы жалғыз «қарасын» сойып, мейманын төрге шығарып, қазан көтеретін халқымыздың қонақжайлығы төрткүл әлемге  аян. Тіпті, ата-бабаларымыз ел басына күн туған алмағайып замандар болып, өздері ішерге ас таба алмай отырса да босағадан аттаған қонағын құдайындай сыйлап, қонақжай қалпынан танбаған. Сондай-ақ, ата-бабаларымыз мейманына жөн-жоралғысымен табақ тартып, өзінің сый-құрметін көрсете білген. Заманының заңғар жазушысы Мұхтар Әуезовтың дерегіне сүйенсек, табақ тарту әлемде екі-ақ елде ғана бар екен.  Бірі – қазақта, екіншісі – Африканың бір аймағында.