Нәпсінің кемшіліктері, оларды анықтау жолдары

Алла тағала бір пендесіне жақсылықты сыйламақ болса, оған нәпсінің кемшіліктерін көрсетіп қояды. Кімнің көзі шынайы ашық болса, кемшіліктері оны қорқыта алмайды. Себебі айыбын білген адам, олардан емделу жолын іздейді. Алайда, адамдардың көбі өздерінің бойындағы айыпты көрмейді. Олар басқаның көзіндегі титтей қиқымды көріп, өзінің алдындағы бөренені көре алмайды. Кім өз нәпсісінің кемшіліктерін білгісі келсе, мұның төрт жолы бар:

Көркем мінездің артықшылығы, жаман мінездің жиіркеніштілігі

Алла тағала Өзінің сүйікті пайғамбарын (с.ғ.с.) мақтап, оған берген ұлық нығметін былай айтады: «Шын мәнінде сен әлбетте ұлы мінезге иесің» («Қалам», 4).

Жүрек және оның түрлері

Жүрек – имандылық пен күпірліктің мекені. Жүрек – басқарушы орталық. Құран Кәрімде жүрек жайлы 132 жерде айтылады екен. Бұл жүректің маңыздылығын айрықша аңғартса керек. Сондай-ақ, Алла Тағала адам баласының иманды немесе имансыз, екі жүзді немесе күнәһар болуының басты себебінің адам баласының жүрегінде жатқандығына назар аудартады. Пайғамбарымыздың (с.а.у.): «Назар аударыңдар! Адам денесінде бір бөлік ет бар. Егер ол түзу болса, бүкіл дене дұрыс болады. Ал егер ол бұзылса, бүкіл дене бұзылады» (Бұхари, Иман) деп ескертуі де адам баласы үшін жүректің өте маңызды екендігін аңғартады.

Адамды көзінше мақтау орынсыз

Әбу Бәкір (р.а.):

Нәпсінің ауруы қашан нәпсінің еміне айналады?

Жунайд Бағдади баяндайды:

Жыланның уы – жыланға өмір, адамға өлім

Жамандықтың обьективті нәтижесімен қатар субьективті қыры бар. Жалған айту, алдау жағынан зиян келтіргені үшін жаман. Нақақтан адам өлтіру, адамның ең құнды болмысына қол сұққаны үшін жаман. Бұлардың барлығы, моральдық мағынадағы жамандықтың, ие болған ерекшелігіне байланысты обьективті білінетіндігін көрсетеді. Бірақ сонымен қатар табиғи түрдегі жамандықтар да бар. Күйретуші, қырушы зілзалалар, үлкен адам шығындарына жол ашатын цунамилер т.б қорқынышты бәлекеттерді осыған мысал ретінде келтіруге болады. Негізінде, бұлардың, сырттай қарағанда жаман көрінуімен қатар, жақсы қырлары да бар.

Жүрегіңді мына үш жағдайда тексер

Жүрек – имандылық пен күпірліктің мекені. Жүрек – басқарушы орталық. Адамның сезімдері мен дене мүшелері осы орталыққа бағынады, орталықтан алған бұйрық бойынша әрекет етеді.

Тақуалық – тікенді жерде абайлап жүргенің секілді

 «Тақуалық – тікенді жерде абайлап жүргенің секілді» (Убәй ибн Кагб).

Әрбір тіршіліктің өзіндік ажалы бар. Ешкім сол межеден артық не кем өмір сүрмейді. Пенде өзіне бұйырылған ризық несібесіне қол жеткізіп, дәм-тұзы таусылған соң, фәни өмірмен қоштасып, мәңгілік сапарына көш түзейді.

Сабыр сөзі Құран Кәрімде жетпістен астам жерде айтылған. Бұл адам өмірінде сабырдың ерекше орны бар екендігін білдіреді. Ғалымдар бұл жайында былай деп айтқан: «Кез-келген игілікті істің белгілі бір сауап мөлшері болады.